مدیتیشن چی‌کونگ: روش‌های متوقف‌سازی فکر (ژی نیان)
نویسنده
دکتر یانگ، جوئینگ-مینگ
ترجمه
آریان‌مهر
تاریخ انتشار
پیش از آغاز، باید درک کنید که هیچ روشی وجود ندارد که برای همه به‌طور مطلق مؤثر باشد. این امر به فرد بستگی دارد، و حتی ممکن است به موقعیت و زمان نیز وابسته باشد. به یاد داشته باشید که هدف نهایی در تنظیم افکار، رسیدن به «اندیشهٔ بی‌اندیشه» است.
به عبارت دیگر، تنظیم افکار بدون آنکه به تنظیم افکار بیندیشید. بنابراین باید آن‌قدر تمرین کنید تا این تنظیم به‌طور طبیعی رخ دهد و دیگر نیازی نباشد که آگاهانه افکارتان را کنترل کنید. تنها هنگامی که به این مرحله برسید، ذهن شما آزاد و بی‌طرف خواهد بود.
روش «توقف و نگریستن» (ژی گوان فا)
«ژی» یعنی «توقف» و «گوان» یعنی «مراقبت کردن»، «بررسی کردن» یا «رسیدگی کردن». این یعنی پس از آنکه «یی» (意 – نیّت/ارادهٔ آگاهانه) شما، «شین» (心 – ذهن احساسی/قلب) را مهار کرد، باید بر مشاهدهٔ افکار هنگام پدیدار شدن تمرکز کنید. هرگاه فکری آمد، باید بلافاصله آن را متوقف کنید و اجازهٔ رشد به آن ندهید. آگاهی‌تان باید بر آنچه رخ می‌دهد مسلط باشد و با «یی» هر فکر تازه را متوقف کنید. این روند «ژی نیان فا» (روش توقف فکر) نام دارد.
اغلب خواهید دید که به‌محض متوقف کردن یک فکر، دیگری فوراً ظاهر می‌شود. آن را متوقف می‌کنید و بلافاصله فکر دیگری می‌آید، گویی این چرخه پایانی ندارد. برای شکستن این چرخهٔ منفی، باید صبر کنید تا ذهنتان شفاف، آرام و بی‌دغدغه شود و سپس «یی» را پیش از بروز هر فکر تازه، در همان حالت قرار دهید. اگر بتوانید ذهن را در این وضعیت بی‌طرف نگه دارید، افکار تازه متوقف خواهند شد.
به‌طور کلی سه گام برای توقف «شین» و «نیان» وجود دارد:
۱. روش «بستن به ریشه و توقف» (شی یوان ژی)
«شی» یعنی «بستن/مهار کردن»، «یوان» یعنی «ریشه، خاستگاه، علت» و «ژی» یعنی «توقف». در این تمرین، شین و نیان را به یک نقطه می‌بندید، مانند بستن یک میمون به تیرک. اگر «یی» را در یک نقطه متمرکز نگه دارید، می‌توانید شین و نیان را کنترل کنید، ولی اگر «یی» ضعیف باشد، آن‌ها رها و بی‌مهار می‌دوند.
دو نقطه برای متمرکز کردن «یی» رایج است:
- بینی: توجه «یی» را بر بینی بگذارید و به تنفس دقت کنید. به‌تدریج پیدایش شین و نیان جدید متوقف می‌شود.
- دان‌تیان پایین: تمرکز بر دان‌تیان و احساس حرکت و تولید «چی». به‌تدریج شین و نیان آرام می‌شوند.
۲. روش «مهار شین و توقف» (ژی شین ژی)
پس از بستن میمون، هنوز باید آن را آرام کنید، وگرنه همچنان به دور تیرک می‌چرخد. این فرایند رام‌کردن است. وقتی توانستید شین و نیان را در یک نقطه مهار کنید، باید تولید افکار توسط شین را متوقف کنید. باید دلیل این ناآرامی را بشناسید—مثل اینکه میمون گرسنه است یا عاملی مزاحمش شده—و مشکل را برطرف کنید تا آرام گیرد. وقتی میمون بفهمد نه می‌تواند بگریزد و نه آسیبی خواهد دید و حتی از سوی صاحبش مراقبت خواهد شد، آرام می‌گیرد.
۳. روش «دریافت حقیقت و توقف» (تی ژن ژی)
آخرین گام توقف فکر است. در این مرحله، منشأ پیدایش مداوم شین و نیان را بررسی می‌کنید. همان‌طور که با میمون، پس از فهمیدن علت ناآرامی‌اش، راه آرام کردنش را پیدا می‌کنید، اینجا نیز باید شین را به فهم و دریافت حقیقت برسانید. وقتی این درک حاصل شد، مزاحمت‌های تازه شین متوقف می‌شود. مانند آموختن به میمون که بداند نزد صاحبش غذا و سرپناه خوب دارد، و دیگر نیازی به بستن نیست. تنها وقتی می‌توانید «میان» را باز کنید و آن آرام و بی‌دغدغه بماند، به تنظیم واقعی رسیده‌اید.
سه «نگاه» برای آرام‌سازی ذهن
سه شیوهٔ نگریستن یا بررسی افکار وجود دارد که «سه نگاه» نامیده می‌شوند. هنگامی که ذهن آرام و بی‌دغدغه است، به افکارتان توجه کنید و آن‌ها را تحلیل کنید:
- نگاه تهی (کونگ گوان): نگریستن به هر چیز در جهان—پیدایش، رشد، تغییر و نابودی آن. با دیدن چرایی و علت‌ها، درمی‌یابید که همه چیز در نهایت تهی و گذراست. تجربه‌ها توخالی و خیالی‌اند و سودی جز احساسی موقت ندارند. وقتی شین این را بفهمد، تولید فکر متوقف می‌شود.
- نگاه کاذب (جیا گوان): «جیا» یعنی «غیرواقعی، خیالی». در موقعیت ناخوشایند (مثل ترافیک)، به گذشته نگاه می‌کنید تا ببینید چگونه رخ داده و به آینده نگاه می‌کنید تا مطمئن شوید که برطرف خواهد شد. گذشته و آینده اکنون نیستند و بنابراین کاذب‌اند. این نگاه کمک می‌کند از احساسات منفی رها شوید.
- نگاه میانه (ژونگ گوان): پس از درک ماهیت گذرای احساسات، دیگر آن‌ها مزاحم نمی‌شوند و ذهن در لحظهٔ حال متمرکز و بی‌طرف می‌ماند. این نگاه، «یی» را برای هدایت شین به درک حقیقت احساسات به کار می‌گیرد.
مثال: در ترافیک اگر عصبانی شوید، چه به دست می‌آورید؟ هیچ. با درک این موضوع، می‌توانید زمان را با آرامش یا حتی گوش‌دادن به موسیقی بگذرانید و ذهنی متعادل داشته باشید.
روش «نگریستن و اندیشیدن» (گوان شیانگ فا)
«گوان» یعنی «تحسین کردن، الگو قرار دادن» و «شیانگ» یعنی «تصور، تفکر، مراقبه». در این روش، تصویری یا اندیشه‌ای از شخصی (مثل بودا) یا چیزی (مثل نور ماه) را در ذهن نگه می‌دارید تا توجهتان را مشغول کند. این تمرکز، شین را آرام و ثابت می‌کند.
این روش در بودیسم رایج است و در مسیحیت نیز مراقبه بر تصویر مسیح نمونه‌ای از آن است. در تائوئیسم و بودیسم، معمولاً از تصویر بودا و خواندن آیات یا اشعارش استفاده می‌شود.
روش «یک نقطه بیداری روحانی» (یی دیان لینگ مینگ فا)
«یی دیان» یعنی «یک نقطه»، «لینگ» یعنی «جنبهٔ فراطبیعی شن»، و «مینگ» یعنی «روشنایی/بیداری». در این روش، بر بالاترین و لطیف‌ترین سطح شن تمرکز می‌کنید، معمولاً در دان‌تیان بالایی (چشم سوم)، تا ذهن در هدفی واحد آرام گیرد.
روش «مُهر دست بزرگ» (دا شو یین)
«دا شو یین» به معنی «مُهر دست بزرگ» است. این روش از بودیسم هندی آمده و بعدها در بودیسم تبتی رایج شد. در این تمرین، انگشتان را به شکل‌های خاصی فشار می‌دهید یا در هم قفل می‌کنید و بر محل فشار تمرکز می‌کنید تا شن به سطح بالاتری هدایت شود.
بالا بردن شن کلید موفقیت در تنظیم ذهن است. گاه تولید صدا یا فریاد («ها») برای بیدارکردن شن و توقف افکار مزاحم به‌کار می‌رود. گاهی نیز تمرکز شن به‌جای بالا بردنش انجام می‌شود و از ابزارهایی مثل صدای گونگ برای تمرکز بهره می‌برند.